1. Algemene informatie
a. geef de standaardtitelbeschrijving:
i. J. Bernlef, Hersenschimmen
ii. Amsterdam, 1990, 1984
iii. 166 pagina's
b. roman
c. Het begint allemaal op een zondagmiddag in de winter. Maarten Klein staat zoals altijd voor het raam te wachten tot de schoolkinderen zich verzamelen bij de bushalte voor het huis. Maar de kinderen komen niet, en pas wanner Vera hem corrigeert, herinnert hij dat het zondag is. Hij wacht tot de lente komt. Het is niet de eerste keer die dag dat hij iets vergeet. Het is ook niet de laatste keer. Tot zijn verwondering bevindt hij zich ineens in het washok, hij kan zich niet meer herinneren wie er in ‘The heart of matter’ aan het lezen is, en wanneer Vera later met een verscheurde krant van de wc komt, zegt hij dat Robert dat gedaan heeft. Toch bezorgt iets binnenin hem een gevoel van schaamte. Hij slaapt die nacht slecht. ‘s Ochtends maakt hij een nieuwe vergissing: hij geeft Vera suiker in haar koffie, terwijl ze dat al tien jaar niet meer doet. Na het ontbijt gaat hij met Robert wandelen. Hardop in zichzelf pratend loopt hij naar het dorp. Ook in de taverne achtervolgt de verwarring hem: hij ziet het meisje achter de bar, Susan, aan voor Karen, zijn jeugdvriendinnetje. Later in het plaatselijke antiquariaat vraagt Philip Maarten hoe ‘The heart of matter’ bevallen is. Die vraag verwart hem en daarom antwoordt hij ontwijkend. Weer buiten stopt er een auto vlak voor hem. Het is Vera, die hem doodongerust vraagt waar hij de halve dag heeft uitgehangen. Bovendien heeft hij onderweg de hond vergeten. En aan vergissingen komt die dag voorlopig nog geen eind. Maarten besluit die avond vroeg naar bed te gaan. Maar de volgende dag neemt de verwarring eerder toe dan af. Het begint al als hij wakker wordt en meent dat de muren van de kamer verkeerd om heen staan. Als hij beneden niemand aantreft, gaat hij ervan uit dat Vera naar de bibliotheek is waar ze werkt als vrijwilliger. Hij ontbijt zeer ´gezond´ met een halve koude kip, ananas, leverpastei en cookies, waarna hij naar zijn werk wil gaan. De deur zit echter op slot en de sleutels zijn onvindbaar en daarom forceert hij de deur met een schroevendraaier. Buiten loopt hij naar het zomerhuis waar de IMCO zal vergaderen. Ook hier blijkt deur op slot te zitten en wederom verschaft Maarten zich de toegang met de schroevendraaier. Binnen is er niemand, ineens wordt hij misselijk en nadat hij buiten heeft overgegeven realiseert hij zich waar hij is. Hij haast zich naar huis, Vera is ondertussen ook thuis gekomen. Ze is bij dr. Eardly geweest, om Maartens toestand te bespreken. Die is zich echter van geen kwaad bewust, totdat Vera hem duidelijk maakt dat er vanochtend toch wel wat dingen zijn misgegaan. Op advies van de huisarts probeert Vera Maartens geheugen weer op te frissen met oude foto’s, maar haar inspanningen hebben weinig succes. Laat in de middag komt dr. Eardly nog eens langs, maar omdat Maarten hem niet herkent, is hij meteen op zijn hoede. De hele avond is hij bezig met het probleem van herinneren en vergeten, maar als ze naar bed gaan is zijn ongerustheid grotendeels verdwenen. Als hij de volgende ochtend opstaat, weet hij nog wel dat er iets met hem aan de hand is, maar hij ziet de ernst van de situatie niet in. Intussen komt zijn afnemend oriëntatievermogen steeds meer naar buiten. Als hij ‘s middags ziet hoe Robert vergeefse pogingen doet het huis binnen te komen, pakt Maarten een stoel en gooit die door de ruit. Dr. Eardly komt voor de derde keer langs en opnieuw voelt Maarten zich door hem bedreigt, nu is de methode Simic geboden. Karl Simic was een van Maartens collega’s bij de IMCO, die hem op een dag vertelde hoe je ‘onzichtbaar’ kon worden. Ten eerste: herhaal met beleefde glimlach de woorden van je gesprekspartner terwijl je ter ondersteuning vriendelijk met het hoofd knikt. Ten tweede: begin met alles te bevestigen, maar ontneem door veelvuldige herhaling meteen het bevestigende karakter aan wat je zegt. Loop tenslotte zonder omhaal de kamer uit, waardoor je je tegenstander in de opperste verwarring achterlaat. Het vervreemdingsproces zet door: op een dag verwart hij Vera met zijn moeder, en Phil Taylor, het meisje dat hen komt helpen leert hij al helemaal niet meer kennen. De volgende dag blijkt hij zich in bed bevuild te hebben. Hij verwijt het de twee vrouwen, zij hadden hem immers niet vast moeten binden. Naarmate de tijd verloopt, maakt Maartens denken steeds meer en vaker plaats voor simpel registreren van zintuiglijke waarnemingen. En dan zit er soms plotseling weer verband in de dingen, en is hij, korte tijd, weer in staat een normaal gesprek te voeren met anderen. Maar zijn verleden dringt steeds meer binnen in het heden, en op een van die momenten ontsnapt hij uit huis. Zonder hond echter komt er van wandelen weinig of niks en dwalend door de duinen wordt hij opgepikt door de vuurtorenwachter en naar huis gebracht. Voor Vera is de maat vol, ze kan het niet meer aan. En op advies van dr. Eardly beland Maarten definitief thuis en in bed. Tenslotte wordt hij afgevoerd naar een kliniek, waar het vooral wit is, wit. Denken is er dan voor Maarten eigenlijk niet meer bij, hij kan slechts nog waarnemen. Steeds groter wordt de desoriëntatie, en alle verband verdwijnt tussen Maartens gedachten. Tenslotte blijft er niets over van de man zoal we die in het begin van het verhaal zagen. Aan het eind van de dag wordt hij uitgekleed en krijgt hij een pyjama aan en een slaappil. Helemaal aan het eind is Vera bij hem op bezoek en vertelt ze dat het lente wordt, maar dat is voor Maarten al te laat.
2. Verwachtingen
Ik ben op t idee gekomen, omdat ik heel erg geinteresseerd was in dementie. Mijn opa heeft niet zo lang geleden heel veel last gehad van dementie dus het leek mij leuk om een boek te lezen over dementie. Ik verwachtte dat het een heel interessant boek is en dat je echt veel meer over dementie komt te weten.
3. Motieven en thema
Het thema van het boek is het proces van dementie. De geestelijke aftakeling van Maarten en alles wat dat met zich meebrengt.
De motieven zijn:
De winter en de sneeuw; Maarten vindt dat zijn dementie komt door de winter.
De vrouw van Maarten: Vera
Het accepteren van de dementie van een dierbare.
4. Beoordeling
a. schrijfstijl:
Voor J Bernlef betekenen Scandinavië, de winter en sneeuw heel veel. Hij heeft ook een aantal boeken vertaald uit het Zweeds. Dit is ook terug te zien in dit boek. Hij vertelt veel over de winter en laat de sneeuw vaak terugkomen in zijn boek. Ook beschrijft hij winterse situaties.
b. inhoud:
Tijd:
De tijd waarin het verhaal zich afspeelt is tijdens een hele winter. Aangezien Maarten en Vera in een koude streek wonen zal zo een winter ongeveer een halfjaar duren. De winter is heel belangrijk in het boek, omdat Maarten de winter de schuld geeft van zijn geheugenverlies.
Ruimte:
Het verhaal speelt zich af in Gloucester in de Verenigde Staten. Dat is een plaatje aan de oostkust van de Verenigde Staten boven Boston. Het speelt zich voornamelijk af in het huis van Maarten en Vera, maar ook af en toe op het strand, in het huisje op het strand en bij het verzorginstehuis.
5. Eindoordeel
Ik vind het boek ontroerend, omdat het me doet denken aan mijn opa. En ook omdat het een dramatische gebeurtenis is als iemand zo dichtbij je aan het dementeren is. Je krijgt echt het gevoel dat je iemand kwijtraakt en dat is heel goed beschreven.
Ik vind het boek ook erg meeslepend, omdat zo een tragische gebeurtenis altijd je aandacht pakt. En daarom word je helemaal het verhaal ingezogen.
Over het algemeen is het echt een heel erg goed boek en krijgt het van mij een 8.
6. Lijst van gebruikte bronnen
www.wikipedia.nl
www.scholieren.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten